Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây t.ử v.ong hàng đầu trên thế giới. Trung bình cứ 3 phút lại có 1 ca t.ử v.ong do đột quỵ.
Sau kỳ nghỉ Tết vui Xuân, giờ giấc sinh hoạt, chế độ ăn và tập luyện có nhiều thay đổi, nên tiềm ẩn nguy cơ cao bị đột quỵ, nhất là các trường hợp có nhiều bệnh lý nền.
Đột quỵ còn được gọi là tai biến mạch m.áu não. Đây là tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng do quá trình cấp m.áu não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể khiến não bộ bị thiếu oxy, không đủ dinh dưỡng để nuôi các tế bào. Trong vòng vài phút nếu không được cung cấp đủ m.áu các tế bào não sẽ bắt đầu c.hết.
Do đó, người bị đột quỵ cần được cấp cứu ngay lập tức, thời gian kéo dài càng lâu, số lượng tế bào não c.hết càng nhiều sẽ ảnh hưởng lớn tới khả năng vận động và tư duy của cơ thể, thậm chí là t.ử v.ong. Hầu hết những người sống sót sau cơn đột quỵ đều có sức khỏe suy yếu hoặc mắc các di chứng như: tê liệt hoặc cử động yếu một phần cơ thể, mất ngôn ngữ, rối loạn cảm xúc, thị giác suy giảm…
Nguyên nhân gây đột quỵ là do sự bất ổn của tuần hoàn m.áu não. Có 2 loại đột quỵ là đột quỵ do thiếu m.áu và đột quỵ do xuất huyết.
Tắc nghẽn mạch m.áu gây đột quỵ.
Đột quỵ do thiếu m.áu cục bộ: Chiếm khoảng 85% tổng số các ca bị đột quỵ hiện nay. Đây là tình trạng đột quỵ do các cục m.áu đông làm tắc nghẽn động mạch, cản trở quá trình m.áu lưu thông lên não.
Đột quỵ do xuất huyết: là tình trạng mạch m.áu đến não bị vỡ khiến m.áu c.hảy ồ ạt gây xuất huyết não. Nguyên nhân khiến mạch m.áu vỡ là do thành động mạch mỏng yếu hoặc xuất hiện các vết nứt, rò rỉ.
Ngoài ra, người bệnh có thể gặp phải cơn thiếu m.áu não thoáng qua. Đây là tình trạng đột quỵ nhỏ, dòng m.áu cung cấp cho não bộ bị giảm tạm thời. Người bệnh có những triệu chứng của đột quỵ nhưng chỉ diễn ra trong thời gian rất ngắn, thường kéo dài khoảng vài phút. Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ có thể xảy ra bất cứ lúc nào mà người bệnh cần lưu ý.
Thời điểm dễ bị đột quỵ
Nửa đêm, rạng sáng: Đột quỵ do thời tiết lạnh
Đột quỵ có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong ngày, khi đang ngủ, đang làm việc hoặc đang chơi… Song tại một số khung giờ, bệnh có tỷ lệ xảy ra cao hơn cả, đặc biệt là lúc nửa đêm 4-5 giờ hoặc rạng sáng 6-7 giờ. Đây là thời điểm m.áu đậm đặc nhất, huyết áp tăng, nhiệt độ bên ngoài giảm mạnh, nên dễ bị đột quỵ do thay đổi nhiệt độ.
Đột quỵ sau bữa nhậu xỉn
Tết là dịp gặp gỡ và giao lưu nhiều, không tránh khỏi việc sử dụng rượu bia. Chỉ sau 10 phút dung nạp bia rượu vào người, cồn làm giãn mạch toàn cơ thể khiến mặt đỏ hoặc tím tái. Sau đó làm nhịp tim và huyết áp tăng dồn dập, khiến cơ thể nóng bừng, khó thở. Song hệ quả cuối cùng đáng sợ hơn cả, là cồn làm tăng xơ vữa động mạch, tạo cục m.áu đông, gây đột quỵ. Đang vui vẻ bên bàn tiệc hoặc sau bữa nhậu mà bỗng thấy xây xẩm chóng mặt, tê yếu tay chân, đó chính là dấu hiệu cảnh báo của đột quỵ.
Đột quỵ do mỡ m.áu tăng
Kỳ nghỉ Tết, bạn sẽ nạp nhiều món ăn có chứa chất béo, lại thêm không tập luyện được như ngày thường, sẽ làm tăng mỡ m.áu, nhất là ở người sau t.uổi 50. Các hạt “mỡ xấu” cholesterol này lắng đọng tại thành mạch, sinh ra mảng xơ vữa và cục m.áu đông gây tắc nghẽn mạch m.áu, một khi di chuyển lên não gây hệ quả khôn lường.
Các dấu hiệu nhận biết đột quỵ
Các dấu hiệu đột quỵ có thể xuất hiện và biến mất nhanh, lặp đi lặp lại nhiều lần, bao gồm: Cơ thể mệt mỏi, đột nhiên cảm thấy không còn sức lực, tê cứng mặt hoặc một nửa mặt, nụ cười bị méo mó. Cử động khó hoặc không thể cử động chân tay, tê liệt một bên cơ thể. Dấu hiệu đột quỵ chính xác nhất là không thể nâng 2 cánh tay qua đầu cùng một lúc.
Khó phát âm, nói không rõ chữ, bị dính chữ, nói ngọng bất thường. Bạn có thể thực hiện phép thử bằng cách nói những câu đơn giản và yêu cầu người bệnh nhắc lại, nếu không thể nhắc lại được thì người bệnh đó đang có những dấu hiệu đột quỵ. Hoa mắt, chóng mặt, người mất thăng bằng đột ngột, không phối hợp được các hoạt động. Thị lực giảm, mắt mờ, không nhìn rõ. Đau đầu dữ dội, cơn đau đầu đến rất nhanh, có thể gây buồn nôn hoặc nôn.
Cách phòng tránh đột quỵ
Chế độ dinh dưỡng hợp lý
Nguyên nhân gây đột quỵ đến từ các bệnh lý tim mạch, đái tháo đường, tăng mỡ m.áu… Chế độ dinh dưỡng là yếu tố quan trọng quyết định hình thành các bệnh lý này. Ăn uống với chế độ dinh dưỡng hợp lý là cách phòng tránh đột quỵ hiệu quả. Ăn nhiều các loại rau củ quả, các loại đậu, ngũ cốc. Ăn nhiều thịt trắng, hải sản, ca để bổ sung protein cho cơ thể, hạn chế ăn các loại thịt đỏ. Hạn chế các loại thực phẩm giàu chất béo, đồ chiên xào, thức ăn nhanh. Uống nhiều nước lọc, nước trái cây, sữa đậu nành…
Tập thể dục hàng ngày
Tập thể dục giúp tăng cường tuần hoàn m.áu trong cơ thể, nâng cao sức khỏe, giúp tim khỏe mạnh. Tập thể dục 30 phút mỗi ngày, ít nhất 4 lần mỗi tuần sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, dẫn đến đột quỵ.
Giữ ấm cơ thể
Nhiễm lạnh có thể gây tăng huyết áp, tăng áp lực khiến mạch m.áu bị vỡ. Cần giữ ấm cơ thể, giữ gìn sức khỏe, đặc biệt là với người lớn t.uổi trong thời điểm giao mùa.
Không hút t.huốc l.á
Hút t.huốc l.á là một trong những nguy cơ làm tăng khả năng bị đột quỵ. T.huốc l.á còn gây hại cho sức khỏe của bản thân và những người xung quanh. Nếu bỏ t.huốc l.á trong vòng từ 2-5 năm, nguy cơ bị đột quỵ sẽ ngang bằng với người chưa bao giờ hút thuốc.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Kiểm tra sức khỏe định kỳ sớm phát hiện các yếu tố gây đột quỵ và chủ động can thiệp sẽ giúp phòng tránh đột quỵ hiệu quả. Những người mắc bệnh đái tháo đường, tim mạch, mỡ m.áu càng cần đi khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát tình trạng bệnh, không để các chỉ số vượt quá mức nguy hiểm gây đột quỵ.
Phân loại các dạng đột quỵ
Đột quỵ xảy ra khi não không đủ ôxy khiến cho các tế bào não c.hết, não thiếu ôxy càng lâu tổn thương càng nhiều…
Hình: Internet
Phân loại đột quỵ
Theo thông tin từ BV Đa khoa quốc tế Vinmec, đột quỵ được phân loại như sau:
Đột quỵ do thiếu m.áu cục bộ : Gây ra bởi tắc nghẽn trong động mạch, chiếm khoảng 85% số ca đột quỵ. Mặc dù có những đ.ánh giá trên diện rộng, nhiều cơn đột quỵ thuộc dạng này vẫn còn chưa rõ nguyên nhân. May mắn thay, các liệu pháp dự phòng có hiệu quả cho tất cả các loại đột quỵ do thiếu m.áu cục bộ.
Đột quỵ do huyết khối: Một cục m.áu đông (huyết khối) hình thành trong một động mạch ở cổ hoặc não. Những động mạch này có thể có tích tụ chất béo, gọi là các mảng bám.
Đột quỵ do tắc mạch: Tắc nghẽn bởi các cục m.áu đông hình thành ở đâu đó trong cơ thể (thường là tim) và di chuyển đến não. Nguồn phổ biến thường là nhịp bất thường ở hai buồng phía trên của tim (rung tâm nhĩ), có thể làm hình thành cục m.áu đông.
Đột quỵ do xuất huyết: Xuất huyết có nghĩa là c.hảy m.áu. Loại đột quỵ này được gây ra bởi sự rò rỉ hoặc vết nứt trên một động mạch não hoặc trên bề mặt não. Những vết nứt này có thể là do phình mạch (một khu vực mỏng, yếu trên thành động mạch) hoặc bởi sự dị dạng của hệ thống mạch m.áu não.
Xuất huyết có thể xuất hiện ở trong não, hoặc trong khoảng không giữa não và lớp bảo vệ bên ngoài của nó. Khoảng 15% trường hợp đột quỵ là do xuất huyết.
Cơn thiếu m.áu não thoáng qua (TIA) : Thường gọi là đột quỵ nhỏ, TIA thực chất là những giai đoạn ngắn có triệu chứng của đột quỵ, thường chỉ kéo dài vài phút. TIA được gây ra bởi sự giảm tạm thời dòng m.áu cung cấp cho một phần của não, và không gây ra tác dụng rõ rệt lâu dài.
Những cơn thiếu m.áu não thoáng qua được coi là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ cao hơn, và cần được đ.ánh giá bởi một bác sĩ ngay.
Các dấu hiệu nhận biết đột quỵ.
Dấu hiệu đột quỵ
Các triệu chứng đột quỵ rất dễ thấy vì chúng xảy ra nhanh. Các dấu hiệu đột quỵ gồm có:
– Liệt đột ngột hoặc suy yếu vùng mặt, tay hoặc chân, đặc biệt là chỉ bị một bên. Nếu bạn không thể nâng hai tay qua đầu cùng một lúc, hoặc nếu bạn không thể cười một cách bình thường, bạn có thể đang bị đột quỵ.
– Lú lẫn đột ngột, khó nói hoặc khó hiểu. Nếu bạn không thể nhắc lại một câu đơn giản, bạn có thể đang bị đột quỵ.
– Nhìn không rõ đột ngột ở một hoặc cả hai mắt.
– Đi không vững hoặc mất thăng bằng và điều phối đột ngột.
– Đau đầu dữ dội đột ngột.
Đối với những người đã từng bị đột quỵ, cần phải lưu ý những dấu hiệu như trên, để cẩn thận trọng hơn. Người nhà cần theo dõi sát vì dễ bị đột quỵ lại. Cần theo dõi sức khỏe định kỳ và dùng thuốc theo chỉ định, khi thấy bất thường trong cơ thể cần đi khám ngay.
Xử trí tại nhà như thế nào?
Theo các bác sĩ BV Trung ương quân đội 108, nhiều người thường nhầm lẫn các dấu hiệu của đột quỵ với hiện tượng trúng gió, nên xoa dầu nóng, cạo gió, cắt lể hoặc cúng bái… Điều này có thể làm cho tình trạng bệnh trầm trọng thêm và nguy hiểm đến tính mạng.
Khi nghi ngờ người bệnh bị đột quỵ, người nhà hoặc những người ở cạnh bệnh nhân cần nhanh chóng để người bệnh không bị ngã gây chấn thương. Đặt người bệnh nằm chỗ thoáng, nghiêng một bên nếu bị nôn, móc hết đờm nhớt cho bệnh nhân dễ thở.
Đối với người bị đột quỵ não, trong 3 giờ đầu thời gian là vàng, vì vậy hãy đưa ngay bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt.
Đối với địa bàn miền núi, vùng sâu nếu không có điều kiện hãy di chuyển bệnh nhân bằng cáng, không nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện bằng xe máy, tránh xóc khi di chuyển. Khi di chuyển, nên để bệnh nhân trên mặt phẳng, nghiêng mặt sang một bên, nới bớt quần áo cho thoáng.
Nếu bệnh viện gần nhà có đủ điều kiện chữa trị thì không nên chuyển đến viện xa, trừ khi có chỉ định của bác sĩ, vì càng di chuyển xa càng có thể làm bệnh nặng hơn. Không tự ý cho uống hoặc nhỏ thuốc hạ huyết áp hay bất kỳ loại thuốc nào khác, không để nằm chờ xem bệnh nhân có khỏe lại không.
Phòng ngừa đột quỵ như thế nào?
Theo website của BV 115 (TP.HCM), để phòng ngừa đột quỵ cần kiểm soát và điều trị các yếu tố nguy cơ đột quỵ có thể thay đổi như: Tăng huyết áp, phát hiện sớm và điều trị bệnh tim, đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa lipid m.áu, hẹp động mạch chủ có triệu chứng. Cần khám sức khỏe định kỳ 3-6 tháng một lầnđể tầm soát bệnh, uống đúng theo toa của bác sĩ, chỉ ngưng khi có ý kiến bác sĩ.
Cạnh đó, cần có một chế độ ăn lành mạnh với nhiều rau xanh và trái cây, uống nhiều nước, giảm lượng muối ăn vào.
Thay đổi lối sống, cai t.huốc l.á, uống rượu bia thích hợp, giảm stress, tránh ăn chất béo bão hòa, giảm muối, ăn nhiều rau quả và chất xơ, duy trì trọng lượng cơ thể phù hợp, tập thể dục đều đặn ngày 30-60 phút/ 5 ngày/ tuần.
