Tiêu chảy là tình trạng trẻ đi ngoài từ 3 lần trở lên trong ngày và phân nhiều nước.
Tiêu chảy có thể gây ra tình trạng mất nước nghiêm trọng, đe dọa tính mạng chỉ trong thời gian ngắn. Cần cho trẻ đi khám bác sĩ nếu thấy trẻ có dấu hiệu mệt mỏi, đau đầu, buồn ngủ, tiểu ít, khô miệng và khô da.
Tại sao trẻ bị tiêu chảy?
Có nhiều nguyên nhân gây tiêu chảy, trong đó có một số nguyên nhân như: cho trẻ ăn thức ăn bị ôi thiu; thức ăn không được bảo quản tốt để ruồi nhặng bậu vào; không rửa tay trước khi ăn; dụng cụ cho trẻ ăn không được rửa sạch (bát, đĩa, cốc, chén); không đảm bảo vệ sinh trong quá trình cho trẻ ăn thêm bằng sữa bò.
Ngoài ra còn do một số nguyên nhân khác như: trẻ bị thiếu men gây rối loạn tiêu hóa; thực hành ăn dặm chưa đúng cách, ví dụ cho trẻ ăn quá nhiều thức ăn mới lạ trong một lúc.
Cho trẻ uống bù nước và điện giải khi bị tiêu chảy để chống mất nước.
Dấu hiệu nhận biết tiêu chảy cấp do virus
Tiêu chảy cấp do virus thường diễn biến điển hình như sau: Đầu tiên trẻ có nôn, nôn nhiều khoảng nửa này. Giai đoạn này trẻ có vẻ rất mệt, mặt tái xanh, lả người sau mỗi lần nôn. Tiếp theo xuất hiện đi ngoài phân nước, không có m.áu. Khi tiêu chảy xuất hiện thì trẻ sẽ giảm hoặc hết nôn. Thông thường, trẻ tiêu chảy nhiều trong 3-4 ngày đầu tiên, có khi đến chục lần/ngày. Sau đó giảm dần và phân đặc hơn và thường tự khỏi sau 1 tuần.
Trong suốt thời gian bị bệnh, nhìn chung tổng trạng của trẻ khá tốt. Nếu được bù nước và chăm sóc đúng cách, em bé vẫn tỉnh táo, chơi được.
Ngoài các triệu chứng điển hình trên, trẻ có thể bi sốt và có biểu hiện viêm long hô hấp trên.
Tùy theo số lần đi đại tiện trong ngày mà biểu hiện các dấu hiệu mất nước khác nhau. Có 3 mức độ mất nước:
Độ 1: Trẻ chỉ khát nước, khô môi, quấy khóc, lượng nước tiểu hàng ngày bình thường.
Độ 2: Trẻ khát nước nhiều, độ co giãn da kém, lượng nước tiểu giảm.
Độ 3: Da nhăn nheo, mắt trũng sâu, thóp trũng, môi khô, khát nước nhiều, vật vã, đái ít.
Chế độ ăn cho trẻ bị tiêu chảy
Vẫn cho trẻ ăn bình thường, không nên bắt trẻ nhịn ăn dẫn đến hạ đường huyết, cơ thể suy nhược và thiếu ăn dẫn đến trẻ bị suy dinh dưỡng. Nếu trẻ còn đang bú vẫn cho trẻ bú bình thường và cho ăn những thức ăn nhẹ, dễ tiêu. Cho trẻ ăn nhiều bữa một ngày và số lượng mỗi bữa ít hơn bình thường.
Bù nước, điện giải bằng đường uống
Đối với trẻ bị tiêu chảy vấn đề đầu tiên và quan trọng nhất là phải bồi phụ lại lượng nước đã mất do trẻ tiêu chay nhiều lần mà phương pháp bù bằng đường miệng là phương pháp tốt nhất.
Dung dịch muối đường (oresol) là loại dung dịch được dùng phổ biến nhất.
Pha 1 gói oresol vào 1 lít nước đun sôi để nguội, cho trẻ uống theo yêu cầu (nếu trẻ nôn, uống ít một), mỗi khi cho trẻ uống cần lắc đều dung dịch đã pha, chỉ sử dụng dung dịch này trong vòng 24 giờ.
Nếu không có sẵn oresol thì dùng các nguyên liệu sau: 1 thìa gạt ngang muối (dùng thìa cà phê 5ml), 8 thìa gạt ngang đường (thìa cà phê 5ml), 2 hoặc 3 thìa nước cam hoặc chanh, tất cả pha trong 1 lít nước sôi để nguội. Hoặc 30g bột gạo, 1 thìa gạt ngang muối (thìa cà phê 5ml), đun sôi trong 1 lít nước.
Trẻ bị tiêu chảy, khát nước thì cho trẻ uống theo nhu cầu, cho trẻ uống khi khát. Sau mỗi lần đi đại tiện cho uống thêm 1 cốc dung dịch trên. Nếu trẻ bị nôn thì cho trẻ uống ít một và tăng số lần.
Khi nào cần đưa trẻ tiêu chảy đi khám ngay?
Khi trẻ có 1 trong các biểu hiện sau: sốt; phân trẻ có lẫn m.áu; trẻ nôn nhiều; đại tiện nhiều, phân lỏng; khát hoặc rất khát; không tốt lên sau 2 ngày điều trị.
Phòng bệnh tiêu chảy
Để phòng ngừa trẻ tiêu chảy, cần nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ ít nhất trong 6 tháng đầu đời. Cho ăn dặm đúng cách, hợp vệ sinh và đầy đủ các chất (đạm, béo, đường, hoa quả). Sử dụng nước sạch.
Ăn thực phẩm sạch, an toàn, có nguồn gốc rõ ràng và được bảo quản đúng quy cách. Rửa tay trước khi chuẩn bị thức ăn và cho trẻ ăn, hoặc sau khi trẻ đi tiêu. Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng. Uống vắc-xin ngừa tiêu chảy do Rotavirus.
Những lưu ý khi chăm sóc trẻ bị tiêu chảy
Trẻ bị tiêu chảy cấp hay mạn đều sẽ bị mất nước, mất điện giải. Do đó, việc bù nước đúng cách và dinh dưỡng hợp lý là cực kỳ quan trọng. Cha mẹ cần nắm rõ cách chăm sóc con khi trẻ bị tiêu chảy, tránh để xảy ra những trường hợp đáng tiếc.
Bù nước và điện giải đúng cách
Khi bị tiêu chảy, cơ thể trẻ sẽ mất nước, thiếu nước sẽ dẫn đến rối loạn chất khoáng, lâu ngày sẽ gây suy dinh dưỡng, nguy cơ n.hiễm t.rùng huyết, thậm chí gây t.ử v.ong. Các dung dịch bù nước thông dụng là dung dịch Oresol hoặc Oresol II với thành phần gồm Na, K, Cl đầy đủ và thích hợp giúp bù lại lượng nước và điện giải đã mất qua phân.
Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh Bệnh viện Nhi đồng I, TP.HCM, Cố vấn chuyên môn Hệ thống Tiêm chủng VNVC: “Con đường duy nhất để nạp chất dinh dưỡng cho bé là đường miệng, nhưng nếu trẻ có dấu hiệu mất nước và bỏ bú thì phụ huynh nên đưa trẻ đi bệnh viện. Tuy nhiên có thể khắc phục bằng cách cho bé bú từng ít một, thậm chí là đút cho bé uống từng thìa một để bù nước cho bé.
Không nên cho bé uống nhanh, vì uống nhanh sẽ khiến bé dễ nôn hơn, sau đó lại ép bé uống tiếp – tình trạng nôn ói liên tục dễ dẫn đến tình trạng mất nước, sau 1,2 lần như vậy sẽ khiến bé sợ hãi, quấy khóc nhiều. Trong trường hợp bé bỏ bú, không hợp tác, hoặc bố mẹ không giúp bé bú/uống sữa được thì chắc chắn phải đưa bé đi bệnh viện”.
Bác sĩ Khanh cũng hướng dẫn cách để bù nước cho bé bằng Oresol: “Khi pha Oresol, bố mẹ nhớ pha đúng cách, không nên xé đôi viên thuốc hoặc gói thuốc sẽ không đúng nồng độ làm giảm tác dụng thuốc”.
Bổ sung dinh dưỡng cho trẻ
Phó giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Lê Bạch Mai, Giám đốc Y khoa Miền Bắc Hệ thống Trung tâm Dinh dưỡng – Y học Vận động Nutrihome, khuyên các bậc phụ huynh ngoài bù nước và điện giải, nên bổ sung dinh dưỡng phù hợp trong giai đoạn bệnh để trẻ mau chóng phục hồi sau thời gian bị tiêu chảy.
Đối với trẻ nhũ nhi, mẹ cần cho trẻ bú nhiều hơn để tránh mất nước, điều chỉnh chế độ dinh dưỡng để kiểm soát tình trạng tiêu chảy của con bên cạnh phác đồ điều trị của bác sĩ. Đối với trẻ ăn dặm và trẻ lớn, hiện tượng tiêu chảy kéo dài có thể khiến bé biếng ăn, sụt cân nghiêm trọng, thậm chí suy dinh dưỡng. Vì vậy mẹ cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý, không nên bắt trẻ nhịn ăn, kiêng khem quá mức.
Một em bé đang được thăm khám tại Trung tâm Dinh dưỡng – Y học Vận động Nutrihome.
Bác sĩ Lê Bạch Mai cho biết thêm, khi bị tiêu chảy, nên cho trẻ ăn thức ăn mềm, chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, mỗi bữa cách nhau khoảng 2 tiếng đồng hồ nhưng vẫn duy trì đủ 4 nhóm thực phẩm gồm nhóm chất bột đường, nhóm chất đạm, nhóm chất béo, nhóm cung cấp vitamin và khoáng chất.
Tránh cho trẻ dùng các loại thực phẩm có lượng đường nhiều, lượng đạm và các chất điện giải thấp, các thực phẩm ít chất dinh dưỡng, nhiều chất xơ và khó tiêu hóa như măng, rau cần, ngô và đỗ nguyên hạt… Nước hoa quả công nghiệp, nước có ga cũng là thực phẩm gây đầy bụng, khó tiêu, làm rối loạn các chất điện giải trong cơ thể, khiến tình trạng tiêu chảy nặng hơn.
Phòng ngừa tiêu chảy cho trẻ
Rotavirus là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy nặng, nhập viện thậm chí t.ử v.ong ở trẻ nhỏ. Theo WHO, trẻ bị tiêu chảy cấp do Rotavirus có tỷ lệ nhập viện cao gấp ba lần so với tiêu chảy do nguyên nhân khác. Tại Việt Nam, 50% trường hợp tiêu chảy cấp nhập viện ở trẻ nhỏ dưới 5 t.uổi là do Rotavirus.
Cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus là vắc xin. Trẻ cần được uống vắc xin càng sớm càng tốt ngay từ 6 tuần t.uổi để phòng ngừa và tránh biến chứng nặng gây ra do Rotavirus. Hiện nay Việt Nam đang có 3 loại vắc xin ngừa tiêu chảy cấp do Rotavirus là Rotarix (Bỉ), Rotateq (Mỹ) và Rotavin-M1 (Việt Nam).
Uống vắc xin là biện pháp giúp trẻ phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus hiệu quả.
“Rotavirus chiếm đến 50% tỷ lệ gây tiêu chảy ở trẻ nhỏ, cứ 2 trẻ bị thì hết 1 trẻ bị tiêu chảy do virus Rota, ảnh hưởng nghiêm đến sức khỏe và tính mạng của trẻ. Tuy nhiên, có nhiều người quan niệm rằng nếu lúc bé đã từng bị tiêu chảy rồi thì không cần phải uống vắc xin Rota nữa. Đây là một quan niệm hoàn toàn sai lầm vì bệnh tiêu chảy có thể do nhiều nguyên nhân, nhiều loại virus, vi khuẩn gây ra. Phụ huynh lưu ý trong lúc bé đang bị tiêu chảy thì không nên sử dụng vắc xin, đợi bé hết bệnh rồi hãy cho bé uống sớm nhất có thể”, bác sĩ Khanh khuyến cáo.
Sử dụng vắc xin là một phần trong chiến lược toàn diện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để kiểm soát bệnh tiêu chảy, cùng với việc tăng cường với các biện pháp phòng ngừa như nuôi con bằng sữa mẹ, cải thiện nguồn nước, cho trẻ ăn uống các thực phẩm an toàn, rửa tay bằng xà phòng trước khi dùng bữa và sau khi đi vệ sinh…
Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng cho T.rẻ e.m và Người lớn VNVC có nhiều loại vắc xin quan trọng phục vụ nhu cầu tiêm chủng dịch vụ cao cấp, chất lượng tốt, an toàn, thân thiện. Quý khách cho thể gọi đến Hotline 028.7300.6595 (tư vấn và đặt lịch tiêm).
Website: vnvc.vn
Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng T.rẻ e.m và Người lớn
Group: Tiêm phòng cho T.rẻ e.m và Người lớn Hoặc đến trực tiếp Hệ thống Trung tâm VNVC trên toàn quốc.
