Hiện nay, nhiều bệnh nhân đang dùng đồng thời nhiều loại thuốc và chế phẩm bổ sung. Việc dùng nhiều thuốc, cho dù là thuốc kê đơn, thuốc OTC (không kê đơn), thảo dược hoặc chế phẩm bổ sung (polypharmacy) đôi khi rất nguy hiểm cho sức khỏe.
Nguyên nhân của việc dùng nhiều thuốc
Hiện nay không có định nghĩa cụ thể về việc dùng nhiều thuốc, nhưng các chuyên gia nhắc đến dùng nhiều thuốc là việc sử dụng 5 loại thuốc trở lên hàng ngày. Thuốc ở đây bao gồm thuốc kê đơn, thuốc OTC, chế phẩm bổ sung và thảo dược.
Dùng nhiều thuốc thường xảy ra ở người mắc nhiều bệnh mạn tính (đái tháo đường, tăng huyết áp, suy tim, loãng xương và/hoặc các triệu chứng như đau, mất ngủ) cần điều trị lâu dài bằng thuốc. Bệnh mạn tính và triệu chứng tích lũy theo t.uổi tác. Vì lý do này, người lớn t.uổi có nguy cơ dùng nhiều thuốc cao hơn.
Dùng nhiều thuốc có thể xảy ra khi các loại thuốc được kê đơn mới dùng để điều trị tác dụng phụ của các loại thuốc cũ. Đây gọi là “kê toa dây chuyền”.
Dùng nhiều thuốc cùng lúc dễ gây tương tác bất lợi.
Hậu quả của việc dùng nhiều thuốc
Dùng nhiều thuốc làm tăng nguy cơ phản ứng bất lợi của thuốc. Càng nhiều thuốc, nguy cơ tương tác thuốc càng cao. Dùng nhiều thuốc có liên quan đến các rủi ro bao gồm giảm nhận thức, lú lẫn, té ngã, phản ứng có hại của thuốc, tăng thời gian nằm viện, tái nhập viện ngay sau khi xuất viện và thậm chí t.ử v.ong.
Bệnh nhân càng dùng nhiều thuốc càng khó có được t.iền sử dùng thuốc chính xác, điều này cản trở việc xem xét và kê đơn thuốc. Tỷ lệ phản ứng có hại của thuốc tăng theo số lượng thuốc sử dụng.
Việc sử dụng nhiều loại thuốc khác nhau cùng một lúc có thể dẫn đến sự nhầm lẫn trong việc lưu trữ thuốc hoặc dùng thuốc không chính xác. Bác sĩ lâm sàng có thể không biết những loại thuốc mà bệnh nhân của họ đang dùng, dẫn đến sai sót trong việc kê đơn, như cùng một loại thuốc có thể được kê đơn 2 lần.
Một loại thuốc có thể có tác dụng phụ khi sử dụng chung với các loại thuốc khác. Đây gọi là tương tác thuốc – thuốc. Bệnh nhân càng dùng nhiều thuốc và chế phẩm bổ sung thì nguy cơ mắc các tác dụng phụ càng cao.
Một loại thuốc được sử dụng để điều trị một bệnh hoặc triệu chứng có thể có tác động tiêu cực đến một bệnh hoặc triệu chứng khác. Đây gọi là tương tác thuốc – bệnh. Ví dụ, thuốc chống viêm thường được sử dụng làm thuốc giảm đau, có thể làm tăng huyết áp và làm suy giảm chức năng thận, do đó cần cân nhắc khi kê đơn thuốc cho những bệnh nhân có tăng huyết áp hoặc có các vấn đề về thận.
Lưu ý khi kết hợp chế phẩm bổ sung và thuốc
Sự kết hợp giữa thuốc kê đơn, thuốc OTC và chế phẩm bổ sung làm tăng thêm sự phức tạp trong điều trị. Trong nhiều trường hợp, các chế phẩm bổ sung không được coi là thuốc, do đó thường bị bỏ quên trong quá trình chăm sóc lâm sàng. Nhiều bệnh nhân đang sử dụng các chế phẩm bổ sung kết hợp với thuốc kê đơn, cũng như sự kết hợp giữa thuốc kê đơn với thuốc OTC có thể gây ra những rủi ro nghiêm trọng.
Ví dụ, việc kết hợp thuốc warfarin làm loãng m.áu với aspirin có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết (xuất huyết tiêu hóa). Tương tự, sự kết hợp của các chất ức chế men chuyển angiotensin (ACE), thường được sử dụng để điều trị tăng huyết áp và suy tim với các chất bổ sung kali OTC, có thể gây ra tình trạng tăng kali m.áu, đe dọa tính mạng.
Làm gì khi đang dùng nhiều thuốc?
Khi đang dùng nhiều thuốc, cần có một danh sách thuốc đang dùng, bao gồm thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn, sản phẩm thảo dược và chế phẩm bổ sung; báo cho bác sĩ biết tất cả các loại thuốc đang dùng; hiểu tại sao phải dùng các thuốc này, những tác dụng phụ cần chú ý; trao đổi với bác sĩ về các loại thuốc còn cần dùng và thuốc nào có thể ngừng dùng nếu thay đổi lối sống (chế độ ăn uống, hoạt động thể chất và giảm cân); tránh đột ngột dừng thuốc và nếu có bất cứ triệu chứng khác lạ, nên báo cho bác sĩ để có cách giải quyết kịp thời.
7 bước để ngăn ngừa dùng nhiều thuốc
Bước 1: Hiểu mục tiêu điều trị
Bước 2: Xác định thuốc thiết yếu
Bước 3: Xác định thuốc “không thiết yếu”
Bước 4: Đ.ánh giá hiệu quả điều trị
Bước 5: Đ.ánh giá độ an toàn
Bước 6: Đ.ánh giá hiệu quả – chi phí
Bước 7: Đ.ánh giá độ tuân thủ của bệnh nhân.
Mua sản phẩm giảm cân, tăng cường sinh lý trên mạng, tiềm ẩn nguy hiểm
FDA (Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Mỹ) vừa đưa ra cảnh báo người tiêu dùng về một số sản phẩm tăng cường sinh lý cho nam giới và giảm cân được bán qua Amazon, eBay và các nhà bán lẻ khác có thể chứa các thành phần thuốc không được công bố, gây nguy hiểm cho người sử dụng.
Theo đó, gần 50 sản phẩm tăng cường sinh lý ở nam giới và giảm cân được phát hiện có chứa các thành phần ẩn và có thể gây ra nguy cơ sức khỏe đáng kể.
FDA đã mua các sản phẩm này trên Amazon và eBay; kiểm tra phát hiện ra rằng các sản phẩm có chứa các thành phần dược phẩm hoạt tính không được liệt kê trên nhãn của sản phẩm, bao gồm một số thành phần có trong thuốc kê đơn.
Những sản phẩm này có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng tiềm ẩn và có thể tương tác với thuốc hoặc thực phẩm chức năng mà người tiêu dùng đang sử dụng.
Một số sản phẩm giảm cân bán trên mạng có thể chứa thành phần không được công bố, gây hại cho người sử dụng.
Trong thập kỷ qua, FDA đã đưa các cảnh báo tới người tiêu dùng về các sản phẩm tương tự, nhưng cơ quan này vẫn tiếp tục tìm thấy các sản phẩm nguy hiểm tiềm ẩn được mua bán trên internet, bao gồm Amazon và eBay, cũng như trong các cửa hàng bán lẻ. FDA khuyến cáo người tiêu dùng nên cẩn thận khi mua hoặc dùng những sản phẩm này.
Tất cả 26 sản phẩm mà FDA đã mua trên Amazon và 20 trong số 25 sản phẩm (tương đương 80%), được mua trên eBay đều chứa các thành phần dược hoạt tính chưa được công bố.
Thử nghiệm trong phòng thí nghiệm của FDA cho thấy các sản phẩm chứa nhiều thành phần hoạt tính khác nhau, bao gồm sildenafil, tadalafil, vardenafil, sibutramine, desmethylsibutramine, phenolphthalein và / hoặc fluoxetine. Nhiều hoạt chất trong số này là các thành phần trong các loại thuốc kê đơn cần được sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ.
FDA cho biết, cơ quan này không thể kiểm tra và xác định tất cả các sản phẩm có chứa các thành phần tiềm ẩn gây hại. Vì vậy, người tiêu dùng nên thận trọng khi sử dụng những sản phẩm được quảng cáo để tăng cường t.ình d.ục, giảm cân, hỗ trợ giấc ngủ hoặc giảm đau… Người tiêu dùng cũng nên cảnh giác với các sản phẩm được quảng bá cho kết quả tức thì hoặc nhanh chóng…
Người tiêu dùng đang sử dụng hoặc cân nhắc sử dụng bất kỳ sản phẩm không kê đơn nào được bán trên thị trường để tăng cường t.ình d.ục, giảm cân hoặc thể hình hoặc bất kỳ sản phẩm nào được tiếp thị dưới dạng thực phẩm chức năng để giảm đau, trước tiên nên nói chuyện với chuyên gia chăm sóc sức khỏe, vì một số thành phần có thể tương tác với thuốc hoặc thực phẩm chức năng.
Ngoài ra, người tiêu dùng nên tìm kiếm thông tin sản phẩm từ các nguồn chính thông (không phải từ người bán) và nhờ bác sĩ giúp đỡ để phân biệt giữa thông tin đáng tin cậy và thông tin nghi vấn…
