Đậu nành là một thực phẩm quý, ít thức ăn sánh được. Nó có nhiều đạm hơn thịt, nhiều canxi hơn sữa bò, nhiều lecithin hơn trứng.
Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế), trong 100g đậu nành có 34-40g protein và khoảng gần 20g lipid, nhiều hơn bất cứ một loại thịt động vật nào. Protein đậu nành ở dưới dạng casein thực vật không khác với casein động vật có trong sữa là bao nhiêu. Chất protein này có phẩm chất cao, gồm đầy đủ các axit amin cần thiết cho sự phát triển và duy trì cơ thể con người như glycine, valine, leucine, tyrosine, agrinine, histidine, lysine, tryptophane, cystine…
Không những giàu protein, lipid; hạt đậu nành còn là một thực phẩm giàu vitamin và muối khoáng. Trong hạt đậu nành có gần đủ các vitamin, cả những vitamin tan trong nước như B1, B2, PP… và những vitamin tan trong dầu như vitamin A và D, vitamin E , K, F….
Vì có nhiều chất đạm nên đậu nành đã được coi như “thịt không xương” ở nhiều quốc gia Á Châu. Đây là nguồn đạm rất tốt để thay thế cho thịt động vật vì có ít mỡ và cholesterol. Đậu nành có nhiều đạm hơn thịt, nhiều calcium hơn sữa bò, nhiều lecithin hơn trứng. Các amino acid cần thiết mà cơ thể không tạo ra được đều có trong đậu nành.
Thành phần dinh dưỡng của sữa đậu thành có nhiều điểm tương tự với sữa bò. Sữa đậu nành có lượng protein cao gần bằng sữa bò, nhưng nhiều calcium hơn sữa bò. Sữa đậu nành có ưu điểm là không có lactose, có thể thay thế sữa bò cho những người bị dễ bị đau bụng do lactose. Sữa đậu nành cũng chứa ít chất béo bão hòa hơn sữa bò, có thể có lợi cho tim mạch hơn.
Đậu nành là một thực phẩm quý, ít thức ăn sánh được. Từ đậu nành nhân dân ta đã chế biến nhiều thức ăn ngon, như bột đậu nành, sữa đậu nành, đậu phụ, tào phớ, tương…
Tại nhiều nước, đậu nành còn được dùng để chế biến bánh ngọt, kẹo socola có pha bột đậu nành, pate, xúc xích và cả những miếng thịt bò, thịt gà… bằng đậu nành có màu sắc, hương vị và thớ giống hệt thịt động vật. Những món ăn và những miếng “thịt” đậu nành rất giàu protein, lipid có giá trị dinh dưỡng cao, ngon miệng.
Đậu nành giúp hạ cholesterol
Ngoài giá trị dinh dưỡng, đậu nành và các món ăn chế biến từ đậu nành còn có giá trị phòng và chữa bệnh rất quý, đặc biệt là khả năng làm hạ cholesterol m.áu đối với những người bị xơ vữa động mạch. Xơ vữa động mạch là một bệnh phổ biến ở những người có t.uổi, gây nhiều chứng bệnh nghiêm trọng. Cholesterol m.áu tăng cao là một biểu hiện quan trọng của bệnh. Vì thế, song song với việc sử dụng thuốc thì sử dụng các thực phẩm hạ cholesterol cũng là lựa chọn của nhiều người. Đậu nành là loại thức ăn đáp ứng được yêu cầu này.
Qua nghiên cứu người ta thấy khẩu phần ăn có bổ sung đậu nành (dưới các món sữa đậu nành, đậu phụ, bánh ngọt đậu nành, bột đậu…) đã làm thay đổi tốc độ chuyển hóa axit mật và steroid-là những thành phần liên quan đến chuyển hóa cholesterol. Lượng axít mật và steroid trong phân những người uống sữa đậu nành đều cao hơn bình thường
Những người có cholesterol m.áu cao ăn khẩu phần bổ sung protein đậu nành (thay cho protein động vật) đều hạ được cholesterol m.áu. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi nhiều bệnh nhân có cholesterol m.áu cao, trong đó gần một nửa có kèm theo cao huyết áp được điều trị với chế độ ăn có bổ sung đậu nành hàm lượng cụ thể như sau: đậu phụ 150g, hạt đậu nành 80g dùng hằng ngày chế biến thành các món ăn khác nhau như sữa đậu nành, bánh ngọt… đã làm hạ tỷ lệ cholesterol m.áu trung bình từ 10-20 %.
Đồng thời chế độ ăn trên còn làm hạ huyết áp ở gần 80% người bệnh có cholesterol m.áu cao kèm theo cao huyết áp.
Cholesterol m.áu cao: ‘Thủ phạm’ nhiều bệnh nguy hiểm
Ít người để ý rằng những căn bệnh như tim mạch, ung thư, đái tháo đường bắt nguồn từ chính lối sống của chúng ta khiến cholesterol m.áu cao, trong đó có chế độ ăn nhiều thịt đỏ, ít rau củ và ít vận động.
Một trong những cách để kiểm soát cholesterol trong m.áu cao là tập thể dục phù hợp với thể trạng, vừa sức và giữ cân nặng hợp lý – Ảnh: DUYÊN PHAN
Cơ thể luôn cần cholesterol nhưng thiếu hụt hay dư thừa chúng đều gây nên những nguy hại cho sức khỏe. Vì thế, việc giữ nồng độ cholesterol ở mức cần thiết là rất quan trọng.
Những thói quen “bào mòn” sức khỏe
Theo bà Lê Bạch Mai – nguyên phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, chế độ ăn nhiều chất béo no (nhiều thịt đỏ, sữa, kem bơ, phô mai, bánh ngọt, gan và các loại nội tạng động vật), các món chiên rán (khoai tây chiên, gà rán, các thực phẩm chế biến từ ca cao, chocolate) về lâu dài sẽ góp phần gây tăng cholesterol m.áu.
Bên cạnh đó, những người ngồi hoặc nằm quá nhiều cũng có nguy cơ bị cholesterol m.áu cao. Người hút thuốc bị suy giảm HDL – cholesterol tốt, trong khi tăng LDL – cholesterol xấu. “Giảm cholesterol tốt sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, căn bệnh đang gây tỉ lệ t.ử v.ong hàng đầu trong nhóm bệnh không lây nhiễm ở Việt Nam” – bà Mai cho biết.
Tuy nhiên, người Việt dường như chưa kiểm soát được các thói quen ăn uống và sinh hoạt để giữ gìn sức khỏe. Theo bà Mai, điều tra các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm sau 5 năm (2010 – 2015) cho thấy chỉ có 2 yếu tố là lượng rau – trái cây tiêu thụ và hoạt động thể lực đã có cải thiện bước đầu, mặc dù vẫn còn ở mức thấp.
Còn các chỉ số như hút t.huốc l.á, uống rượu bia đến mức nguy hại, tiêu thụ muối… đều chưa kiểm soát được.
PGS.TS.BS Nguyễn Hoài Nam – chủ tịch Hội Tĩnh mạch học TP.HCM, phó chủ nhiệm bộ môn phẫu thuật lồng ngực và tim mạch Đại học Y dược TP.HCM – cho biết có đến 80% lượng cholesterol được cơ thể tự tổng hợp, chủ yếu là gan (đường nội sinh), 20% còn lại hấp thu từ thức ăn (đường ngoại sinh).
Cholesterol là thành phần quan trọng tham gia cấu tạo tế bào, đóng vai trò trung tâm trong quá trình sinh hóa. Cơ thể cần cholesterol để sản xuất các hormone và cholesterol cần thiết cho các hoạt động của não, hệ miễn dịch, đảm bảo chức năng sống còn và duy trì nòi giống…
Tuy nhiên việc thiếu hụt hay dư thừa cholesterol đều gây nên những nguy hại cho sức khỏe.
Cụ thể, LDL – cholesterol xấu làm gia tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, tạo nên những mảng xơ vữa, làm hẹp và tắc mạch m.áu, gây nhồi m.áu cơ tim, cao huyết áp, đột quỵ…, trong khi đó HDL – cholesterol tốt làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Vì thế việc giữ nồng độ cholesterol ở mức cần thiết là rất quan trọng.
Làm sao để kiểm soát cholesterol?
Bà Mai hướng dẫn: mỗi người cần sử dụng 400gr rau quả/ngày, chú ý rau quả tươi, sạch, dùng nhiều rau quả có màu xanh đậm, vàng, đỏ. Uống đủ nước theo thể trọng từng người, người 50kg cần uống 2 lít nước/ngày, người 60kg lượng nước cần dùng tăng lên 2,4 lít/ngày, giảm tiêu thụ muối (mỗi người chỉ nên dùng 5mg muối/ngày).
Theo ông Nguyễn Hoài Nam, chế độ dinh dưỡng là phương pháp hữu hiệu để hạn chế cholesterol xấu. Tuy nhiên, cần hiểu đúng tầm quan trọng của dinh dưỡng vì cơ thể chúng ta có 20% lượng cholesterol hấp thu từ thức ăn.
“Từ trước đến nay chúng ta nhấn mạnh vai trò quan trọng của dinh dưỡng trong việc kiểm soát cholesterol, nhưng điều quan trọng nhất là cần làm sao để lá gan được hoạt động tốt vì gan là “nhà máy chính” trong cơ thể sản xuất cholesterol.
Một số người mắc hội chứng chuyển hóa, rối loạn hay suy giảm chức năng gan, thông thường cơ thể họ sẽ tổng hợp nhiều cholesterol xấu trong m.áu hơn người bình thường” – ông Nam chia sẻ.
Bên cạnh dinh dưỡng, theo ông Nam, phương pháp chính để kiểm soát cholesterol là tập thể dục phù hợp với thể trạng, vừa sức và giữ cân nặng hợp lý. Một số nghiên cứu cho thấy việc đi bộ thường xuyên sẽ làm giảm hàm lượng cholesterol xấu trong m.áu, làm tăng hàm lượng cholesterol có lợi, đặc biệt là HDL.
10 người trưởng thành, có 3 người có cholesterol cao
Thống kê của Bộ Y tế trong các ca t.ử v.ong do bệnh tim mạch, khá nhiều trường hợp là do cholesterol cao. Cứ 10 người trưởng thành thì có 3 người có chỉ số cholesterol cao vượt ngưỡng.
Lời khuyên của các chuyên gia y tế là người dân cần tránh xa khói t.huốc l.á, hạn chế uống rượu bia. Với việc dùng thuốc điều hòa cholesterol cũng sẽ hạn chế được sự gia tăng cholesterol xấu và làm tăng cholesterol tốt, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.
Tuy nhiên, lưu ý việc sử dụng những loại thuốc này cần sự hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý mua về sử dụng vì chúng có thể gây ra tác dụng phụ như đau nhức cơ…
